RZESZÓW. Obchody 80. rocznicy pacyfikacji Staroniwy przez Niemców

RZESZÓW / POWIAT RZESZOWSKI. Wicestarosta Rzeszowski Marek Sitarz  wziął udział w obchodach 80. Rocznicy pacyfikacji Staroniwy. Uroczystości na placu przed Pomnikiem Pamięci poprzedziła modlitwa na Cmentarzu Staroniwa oraz uroczysta Msza Święta w Kościele pw. św. Judy Tadeusza w Rzeszowie.

Następnie uczestnicy przeszli na plac przy ul. Bohaterów 5, gdzie złożono wieńce i wiązanki kwiatów, odczytano Apel Pamięci i oddano salwę honorową.

1 czerwca 1943 roku, w odwecie za uszkodzenie poprzedniej nocy podstacji transformatorowej, Niemcy dokonali pacyfikacji wsi Staroniwa i zamordowali 44 osoby.

Uszkodzenie transformatora spowodowało kilku czy nawet kilkunastogodzinną przerwę w dostawie prądu do dawnych Polskich Zakładów Lotniczych, w czasie okupacji przemianowanych na Flugmotorenwerke Reichshof GmbH (po wojnie Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego).

Reakcja hitlerowców na atak była bestialska. Wieś została otoczona przez Gestapo, Schutzpolizei i żandarmerię – w sumie ok. 120 osób. Najpierw rozstrzelano 12 członków wiejskiej straży nocnej, których zabijano strzałem w tył głowy. Kolejne ofiary wyciągane były z domów i mordowane nad uprzednio przed nich wykopanym dołem. Kilka osób przewieziono do siedziby Gestapo, skąd po jakimś czasie zostali zwolnieni. Po trzech dniach Niemcy zgodzili się na ekshumację zamordowanych i pochowanie ich we wspólnej mogile na staroniwski cmentarz. W miejscu egzekucji przy obecnej ulicy Bohaterów postawiono pamiątkowy obelisk, a na budynku podstacji wmurowano tablicę. W 2018 roku imieniem Rozstrzelanych 1 czerwca 1943 roku nazwano jedno z rzeszowskich rond.

Tragedia, a szczególnie jej przyczyny, są przedmiotem sporów badaczy. Przez wiele lat najczęściej przyjmowana była wersja, że uszkodzenia podstacji dokonała grupa członków Gwardii Ludowej. Kilka lat temu prof. Grzegorz Ostasz ustalił jednak, że ten akt sabotażu był dziełem pięcioosobowej grupy żołnierzy rzeszowskiego Kedywu pod dowództwem ppor. Mariana Szuby „Brzozowskiego”.